Ontwerpers en plannenmakers kennen vaak de plekken waar ze aan werken vaak niet écht. Te vaak werken we aan projecten waar we niet of nauwelijks fysiek geweest zijn. Met de beste bedoelingen worden vervolgens mooie ontwerpen voor plekken gemaakt, maar deze sluiten niet aan op de lokale gebruiken, identiteit en de manier van leven van de bewoners. De Rotterdamse wijk Hillesluis staat onder druk door de grote ontwikkelingen er omheen. In o.a. de Oostflank visie en het Masterplan Feyenoord City (Rotterdams Tij) worden mooie ambities beschreven, maar sluiten deze ook echt aan op de wat de wijk nodig heeft? Wat leeft er hier nu echt onder bewoners? Hoe groot is het gat tussen de plannenmakers uit de systeemwereld en de leefwereld van de bewoners? Wat gebeurt er als je een ontwerper middenin de wijk zet? De systeemwereld waarbinnen we als vakgebied opereren zorgt er vaak voor dat er een gebrek aan tijd en geld is, waardoor we de wijken en buurten onvoldoende leren kennen en niet de nodige ontwerpingrepen doen.

Het ‘Gebruikskwaliteitplan’ (GKP) is een nieuw stedenbouwkundig toetsingsinstrument. Het is het resultaat van het onderzoek naar het huidige gebruik van plekken en de identiteit van de wijk Hillesluis. Het stuurt en inspireert ontwerpers om te ontwerpen vanuit de leefwereld van de bewoners. Het is een aanvulling op en afgeleide van het Beeldkwaliteitsplan (BKP), wat zich beperkt tot de visuele verschijningsvorm van een wijk. Het GKP is de uitwerking van de nieuwe onderzoeks- en ontwerpaanpak ‘Curbanism’. Hiermee worden de kwaliteiten en opgaven zo veel mogelijk in de wijk in kaart gebracht door te observeren (met het skateboard door de wijk), deze vast te leggen (middels straatfotografie) en te verbeelden (met softmaps en illustraties). Dit leidt vervolgens tot een rijk gesprek over de wijk met bewoners en plannenmakers. Het zorgt bij de stedelijke (door)ontwikkeling van de wijk voor ontwerpingrepen die beter voortbouwen op het bestaande, waardoor deze kunnen rekenen op meer eigenaarschap onder bewoners. Middels participatieve werkvormen worden zij op een laagdrempelige manier betrokken en kan de impact van top-down belangen bewuster afgewogen worden ten opzichte van lokale wensen.

We moeten voorkomen dat het huidige gebruik en de identiteit van Hillesluis in de bouwdrang van Rotterdam over het hoofd worden gezien. Dit is wat de wijk zijn karakter geeft. Om geen nieuwe Tweebosbuurt-situatie of Katendrecht-gentrificatie te krijgen, is dit hét moment om dit op papier te zetten. Samen met plannenmakers, wijkdienaren en bewoners is hieraan gewerkt in de wijk en in het atelier bij Alliantie Hand in Hand op Beijerlandselaan 167A. De eindresultaten van dit proces worden december 2024 tentoongesteld. Ik hoop ontwerpers en plannenmakers te inspireren om de leefwereld van bewoners beter in beeld te krijgen om karakteristieke stadswijken zoals Hillesluis mee te laten profiteren van de verdere ontwikkeling van de stad.

Commissie:

Voorzitter                    : Willemijn Lofvers (RAVB)

Mentor                         : Zico Lopes (Spatial Codes)

Externe criticus           : Richard Koek (Gemeente ‘s-Gravenhage)

Toegevoegde criticus : Tim Devos (Endeavours)