Als gevolg van de coronapandemie werkte iedereen noodgedwongen thuis. Dit heeft een enorme versnelling veroorzaakt in de al langer lopende trend van het thuiswerken. Het onderstreept het belang van de woning. Echter hebben veel woningen ruimtelijk niet de luxe die thuiswerken toelaat. Aan de andere kant komen kantoorpanden leeg te staan doordat we als samenleving minder kantoorruimte nodig hebben. De leegstaande bedrijfspanden, gecombineerd met het zoeken naar de ruimtelijke overmaat in het wonen om thuiswerken mogelijk te maken, leidt tot een relevante zoektocht. Dit afstuderen gaat in op het thuiswerken en de gevolgen hiervan op de bebouwde omgeving.

Voor deze zoektocht ben ik neergestreken bij de margarinefabriek (voormalig van Unilever) aan de Nassaukade in de buurt Feijenoord te Rotterdam. Hier staat een fabriekscomplex. Al sinds 1891 wordt er voortdurend voortgebouwd op deze locatie. In dat jaar nam de Brabantse Familie van der Bergh de stap om Oss te verlaten en zich te vestigen in Rotterdam. Naast de toenmalige Oranjeboomfabriek werd de geschikte plek gevonden. Het complex is door de jaren heen vaak aan verandering onderworpen geweest. Een oud-medewerker omschreef dat er elke dag wel een aannemer op het terrein bezig was. Steeds zocht de margarinefabriek naar innovatie wat leidden tot de behoefte aan meer of andere soort ruimtes. In 2008 heeft de laatste grote ingreep plaatsgevonden. In de ultieme poging om meer ruimte te maken werd ‘de brug’ over het complex heen gebouwd.

Voor de transformatie van het complex is een flexibel plan gemaakt waarin verwaterde assen zoals de ijsgang (van oost naar west) herontdekt zijn. Deze decennia oude structuur die ontstaan is uit een oude perceelgrens wordt opnieuw bovenwater gehaald als stedenbouwkundige drager van het complex. Enkele bouwenveloppen geven richting aan de plekken voor verdichting zodat er op andere plekken in het complex leegte en ruimte voor (maatschappelijke) buurtvoorzieningen ontwikkeld kan worden. Het complex pakt hierdoor een centrale en sociale rol in de wijk op.

Een belangrijk uitgangspunt binnen mijn project voor de transformatie van het complex is het behoud van het bestaande. Het complex typeert zich door het voortdurend voortbouwen op het bestaande. Ik pleit voor ‘Hoe kan het bestaande een kwaliteit vormen voor een bepaald programma’ en niet voor het inpassen van een vooraf bepaald programma. Een voorbeeld hiervan is de ommuring die het fabrieksterrein afsluit. Na een goede analyse van de ommuring is het de drager geworden voor het thuiswerkgebouw daarachter. Hierbij zorgt de ommuring niet enkel voor de overgang tussen binnen en buiten het complex maar tevens ook voor luwe buitenruimtes aan de straat en fungeert het als doorvalbeveiliging van de dakterrassen op de verdieping. De woningen zijn ontworpen op basis van gelijkwaardige ruimtes qua grote. Hierdoor ontstaat flexibiliteit in het gebruik voor wonen en werken.

Naast het uitgewerkte woonwerkgebouw zijn voorstellen gemaakt voor andere plekken in het complex. Een voorbeeld hiervan is het oude ketelhuis die door zijn vrije hoogte zeer geschikt is voor een klimhal. Hier is ook ruimte voor experiment. In hoeverre kan deze functie met wonen gemengd worden? Met een flexibele grens die gedurende de dag verschuift biedt het voorstel ruimte voor beide functies. De grote productiehal is een ander voorbeeld. Een grote hal die met de kennis uit de deeluitwerking getransformeerd wordt tot een vrije ruimte. Een ruimte die vaak gezocht wordt maar nooit gebouwd. Het voortbouwen aan de Nassaukade levert een woonwerkcomplex op met een duidelijke meerwaarde voor de buurt Feijenoord.