In een samenleving waarin geluk en succes als de norm gelden, ontstaat een cultuur waarin negatieve gevoelens weinig ruimte krijgen. Vragen als ‘Hé, alles goed?’ worden vaak automatisch beantwoord, terwijl gevoelens van somberte verborgen blijven. De druk om altijd blij en gelukkig te zijn, lijkt constant aanwezig. Maar zijn we altijd gelukkig? En moeten we dat wel nastreven? 

Ook mijn geluk was een tijdje even op. Door een combinatie van studeren, werken, een druk sociaal leven en een passie voor sport, werd het mij zo nu en dan te veel. Langdurige stress en vermoeidheid, veroorzaakten lichamelijke klachten. Het eindresultaat waren extreme en vooral te lang blijvende hoofdpijnen die ervoor zorgden dat ik een aantal keer flink op de rem moest trappen. Maar wat als mijn lichaam op een dag niet meer waarschuwt? Wat als de stress en vermoeidheid blijven opstapelen? Wat is dan mijn rem? Slaan mijn eindeloze gedachten, stress en vermoeidheid dan door? Wat als mijn leven langzaam zijn kleur verliest?

In Nederland krijgt één op de vijf mensen te maken met depressie. Toch rust er nog altijd een groot taboe op het spreken over psychische klachten. Uit onderzoek van Nationale-Nederlanden, blijkt dat mensen vooral moeite hebben om open te zijn over psychische klachten, depressie, angsten en ongelukkig zijn. 

Maar wat is depressie eigenlijk? Aan de buitenkant is er vaak niets te zien. Mensen lijken op het eerste gezicht ‘normaal’, terwijl ze vanbinnen een onzichtbare strijd voeren. ‘Depressie is bekenden ontmoeten die verheugd tegen je zeggen: ‘‘Maar ik zie niks aan je?’’ Wat verwachten ze dan?’ schrijft François de Waal in Depressie, de dwangmatige denkziekte. Depressie is een psychische aandoening die veel onzichtbare en abstracte gevoelens en emoties kent. Als je niet weet dat iemand depressief is, dan is dit vaak ook niet aan deze persoon te zien. ‘Depressie is met geen pen te beschrijven,’ schrijft De Waal. Misschien is dat juist het probleem. Wie het niet zelf heeft meegemaakt, kan zich moeilijk voorstellen hoe het voelt. Het ontbreekt echter aan een omgeving waarin deze gevoelens er mogen zijn en gezien mogen worden.  

Dit afstudeerproject onderzoekt hoe architectuur ingezet kan worden om de innerlijke belevingswereld van depressie ruimtelijk te vertalen. Centraal staat de vraag hoe architectuur kan bijdragen aan het ervaarbaar maken van de abstracte en vaak onzichtbare gevoelens die met depressie gepaard gaan. Echter, om deze vraag te beantwoorden, zijn ruimtes nodig waarin de zintuigen het middel zijn om de diepgaande ervaring te beleven. 

Het ontwerp bestaat uit een route van paviljoens die een emotionele reis door een depressieve periode voelbaar maken. Het is bedoeld voor naasten van mensen met depressie, maar ook voor mensen die zelf weinig bekend zijn met deze gevoelens. De route biedt ruimte om de gelaagdheid van een depressieve periode te ervaren, met gevoelens van angst, uitzichtloosheid, vervreemding, uitputting en hoop. Zo kunnen we ons hopelijk beter verplaatsen in de innerlijke belevingswereld van naasten die met depressie worstelen.

De route van paviljoens ligt verweven in het weerbarstige landschap van de Puinduinen in Ockenburg, Den Haag. Dit landschap weerspiegelt de hardnekkigheid en zwaarte van depressie. 

De paviljoens zijn met elkaar verbonden door een uitzichtloze en uitputtende route van paden. Deze route desoriënteert en verwart als een doolhof van ervaringen waarin zware en lichtere gevoelens elkaar afwisselen. Op de achtergrond is een voortdurende, ongrijpbare trigger voelbaar, een gevoel dat je blijft achtervolgen. De verschillende ruimtes maken de zwaarte van depressie voelbaar, maar uiteindelijk ontstaat er ook ruimte voor licht en lucht. Een moment van stilte en een uitzichtpunt over zee biedt een moment van rust, reflectie en hoop.

In de paviljoens worden emoties geprikkeld door licht, temperatuur, tactiliteit, schaal en sequentie. Voor iedereen is de ervaring anders, maar het belangrijkste is dat er iets wordt gevoeld en dat de paviljoens ruimte bieden voor gesprek. 

De paviljoens maken de beleving van depressie niet alleen ervaarbaar, maar ook bespreekbaar. Door de emotionele reis van depressie ruimtelijk te vertalen, wordt het onzichtbare voelbaar. Het ontwerp geeft ruimte aan kwetsbaarheid en nodigt uit tot reflectie, verbinding en begrip.

Vervreemding, 

Het paviljoen ligt ter hoogte van het betonnen parkeerterrein. Tussen de bomen vang je een glimp op van de koperen gevel. Het glinstert, roept, trekt je aandacht. Een hint, het maakt nieuwsgierig.

De hoge wanden bestaan uit rijen koperen buizen. Je stapt een smalle gang in die je desoriënteert, er is geen duidelijke richting. Door de openingen zie je vage bewegingen, alsof er iets net buiten je bereik gebeurt. Hoe kom je daar?

De wind fluit zacht langs de buizen. Het licht breekt in stroken en valt diffuus naar binnen. Je hoort geluiden van buiten, maar gefilterd, vervormd. Regen druppelt naar binnen, zand kruipt langzaam mee. Midden in de ruimte lijkt een glazen bol gewichtloos te zweven, een punt van focus en verwarring in een ongrijpbare omgeving. 

Tussen de hoge wanden voel je je klein. Er is beschutting, maar ook het gevoel dat je bekeken wordt. 

Het paviljoen is geïnspireerd op het Danteum van Terragni. 

Instorten, 

Het paviljoen ligt in de kern van het ontwerp. Langs het plein van puin. De vraag is hoe kom je binnen? Er is een moment waar je naar binnen kunt gluren, maar hoe kom je in het paviljoen?

De weg naar binnen kost moeite. Via een steile klim door puin en hoog gras bereik je het dak. Vanaf hier kijk je uit over het plein van puin.

Een smal gat met een ladder leidt je naar binnen in het paviljoen. Een lange, donkere afdaling. Het is koud, vochtig en beklemmend in het paviljoen. De ruimte is nagenoeg donker op een aantal lichtpunten in de vloer na. Is dit de uitweg uit het paviljoen? 

Het paviljoen is opgebouwd uit wapening gevuld met roodbruine bakstenen, gruis en restanten uit het puinduingebied. In het paviljoen liggen hopen puin. Het lopen over keien en gruis is zwaar en ongemakkelijk. De metershoge kolommen lijken dichterbij te komen, er is geen plek om je terug te trekken.

Het paviljoen is geïnspireerd op Leviathan van Anish Kapoor.

Angst, 

De ingang ligt verborgen in een smalle donkere opening. Een brug van ronde staalkabels voert je naar binnen, hangend boven een zwart gat. Er is nauwelijks diepte te zien. Vanuit boven valt diffuus licht naar beneden en verlicht de ruimte een klein beetje. Grote stukken puin lijken boven je te hangen, alsof ze elk moment naar beneden kunnen vallen.

De ruimte voelt kil en vochtig. Elke voetstap zet de brug zachtjes in beweging. Kan dit mijn gewicht dragen? Het lopen wordt bijna dansend, maar altijd met de diepte onder je. Je voelt je klein. Je eigen stemgeluid galmt langs de hoge wanden, terwijl de ruis van de wind door de openingen van het puin zacht op de achtergrond klinkt.

Het zwarte gat trekt je blik. Het maakt nieuwsgierig, maar voelt tegelijkertijd onheilspellend, beangstigend.

Het paviljoen is opgebouwd uit wapening gevuld met brokstukken beton, graniet, gruis en ander puin in grijze tinten uit het puinduingebied. 

Het paviljoen is geïnspireerd op hte kunstwerk Descent into Limbo van Anish Kapoor.

Stilte, 

Het paviljoen nodigt uit om stil te worden. Het omarmt je, dempt de buitenwereld en geeft ruimte om tot rust te komen en te reflecteren.

Het ligt direct aan het plein van puin, bereikbaar via een brug die de overgang vormt vanuit angst naar stilte. Het paviljoen is opgebouwd uit wapening gevuld met zandkleurig puin uit het puinduingebied. Van buiten oogt het ruw en stevig, maar zodra je binnenkomt verandert de sfeer.

De wanden aan de binnenzijde zijn bekleed met zacht scheerwolvilt in een lichte, beige tint. Het materiaal absorbeert geluid en maakt de ruimte bijna fluisterstil. Het materiaal versterkt de stilte en dempt je eigen voetstappen op de betonnen vloer. In de naden en randen krijgt klein mos de kans om te groeien, waardoor natuur langzaam onderdeel wordt van het interieur.

Het glazen dak sluit het paviljoen af en het uitzicht wordt gekaderd door de hoge wanden. Bij zonsondergang valt het licht langs de hoge wanden naar binnen en wordt de ruimte gevuld met een warme gloed. Op regenachtige dagen hoor je het zachte tikken van de druppels op het glas. 

Het paviljoen is geïnspireerd op het paviljoen In Absence van Edition Office + Yhonnie

Waas, 

Het paviljoen ligt hoog in de puinduin. De klim ernaartoe is zwaar, maar boven ontvouwt zich een stille plek, verscholen tussen hoge grassen en witte bloemen. 

De onderkant van het platte dak is een grote spiegel. Terwijl je langzaam door de ruimte dwaalt, vervaagt het onderscheid tussen boven en onder. Beweging en weerspiegeling lopen door elkaar, tot je zicht wazig wordt en je houvast verliest.

Je voelt de wind zachtjes langs je huid strijken. De linnen doeken dansen lichtjes mee met de wind. Je dwaalt door het paviljoen, zoekt een route tussen de doeken en bomen. Je hoort de vogels fluiten en de wind zachtjes suizen. Vanuit het paviljoen kun je net over de duinen turen. 

Een plek die je laat dwalen, vervreemden en meebewegen.

Het paviljoen is geïnspireerd op het paviljoen van Aldo van Eyck.

Hoop, 

Een houten paviljoen in de vorm van een bloem opent zich naar de hemel. Het staat tussen de hoge bomen, struiken en bloemen. De bloemen kleuren met het paviljoen mee in witte, paarse en blauwe tinten. De bloemen langs het pad kondigen het paviljoen voorzichtig aan, alsof ze je ernaartoe leiden.

Tussen de grote houten kolommen van het paviljoen is een vlechtwerk van houten takken. Het gefilterde licht dat hierdoor naar binnen valt, maakt de ruimte zacht en warm. Op het blauwe glas van de balustrade dansen reflecties als vallende lichtpuntjes, een spel dat met de tijd verandert. Wanneer de zon op haar hoogst staat, valt er in het hart van het paviljoen een enkele straal naar binnen. Een warme gloed, een moment van hoop.

De geur van gras en bloemen vermengt zich met de frisse wind die zachtjes door de toren waait. Het gefluit van de vogels en de golven die de kust benaderen. De klim omhoog vraagt kracht, een vloeiende maar uitputtende beweging, steeds dichter bij het licht. Een uitzicht dat zich opent over de zee, rustgevend en groot.

Het paviljoen is geïnspireerd op The Forest Tower van Effekt.

Verademing, 

Een paviljoen om op adem te komen. Een plek waar ruimte is om stil te staan, te reflecteren, bij te praten of gewoon even niets te hoeven. Hier kun je iemand van De Depressie Vereniging ontmoeten voor een gesprek of informatie, maar ook simpelweg een kop koffie drinken, tot rust komen of even naar het toilet gaan. Het is een flexibele ruimte.

Het paviljoen opent zich naar het landschap, richting Hoop en Vervreemding. De vorm en schaal voelen omarmend, bijna verwarmend, alsof de ruimte je zachtjes vasthoudt.

Je ruikt het gras, het hout, de bloemen en de versgezette koffie. De regen tikt ritmisch op het platte dak. Het briesje dat door de ruimte waait frist op, het diffuse licht dat naar binnen valt verzacht de sfeer. Geluiden verstillen, stemmen klinken dichtbij.

Het uitzicht opent zich naar het groene, weerbarstige landschap. Hier is ruimte voor een goed gesprek, of juist voor stilte. Een plek waar je even tot jezelf kunt komen.

Het paviljoen is geïnspireerd op het paviljoen van Aldo van Eyck.