Bescherm het landschappelijke gezicht van Lent
Een pleidooi door Freek Voetman
Stel je voor: het weidse uitzicht over de Waal, dat Nijmegen haar unieke identiteit geeft, wordt voor altijd verstoord. Een groene oase, gekoesterd door bewoners en bezoekers, zou verdwijnen onder de schaduw van nieuwe stedelijke bebouwing. Dit dreigende scenario, ingegeven door bouwplannen op de Hoge Bongerd, vraagt om een kritische heroverweging. Het behoud van dit gebied is niet alleen van belang voor de natuur, maar ook voor het culturele en landschappelijke gezicht van Nijmegen. Vandaag pleit ik ervoor om de Hoge Bongerd te beschermen en te transformeren in een stadsrandpark dat het unieke karakter van de stad versterkt en waarbij de inpassing van landschappelijk wonen de historische band met de Waal weer terugvindt.
Het belang van afgewogen stadsontwikkeling
Nijmegen staat voor een grote verdichtingsopgave. Het tekort aan passende woningen vraagt om verdichting in de stad, terwijl ook ruimte moet blijven voor recreatie, natuur, en biodiversiteit. Dit vereist zorgvuldige keuzes: waar bouwen we en hoe zorgen we dat nieuwe plannen bijdragen aan de leefkwaliteit van bewoners? In deze afweging is het cruciaal om groene, open ruimtes te behouden als tegenwicht tegen verdere verstedelijking. Zonder dit evenwicht verliest Nijmegen niet alleen haar karakter, maar ook haar vermogen om klimaatverandering te weerstaan en een gezonde leefomgeving te bieden.
De Hoge Bongerd: een plek met potentie
De plannen om de Hoge Bongerd te bebouwen met een stedelijke boulevard aan de Lentse Warande zou de identiteit van dit gebied drastisch veranderen. De zichtlijnen naar de Waal, de open verbinding met het achterland , en de landschappelijke kwaliteit en identiteit van Lent zouden verloren gaan. Waar Nijmegen vandaag de dag profiteert van twee gezichten – het historische stadscentrum met een royale boulevard en het natuurlijke landschap rond Lent – dreigt dit evenwicht plaats te maken voor een kopie van de stedelijke kade. In plaats van een tweede stadsboulevard, vraagt de Hoge Bongerd om een groen stedelijk concept dat aansluit bij de traditie van Nijmeegse stadsparken zoals het Kronenburgerpark en het Goffertpark met een sterke identiteit en waar de rijke historie nog voelbaar is. Zo stelt ook de gemeente Nijmegen in haar Omgevingsvisie voor, dat de stad moet werken aan vernieuwende woonmilieus die de kans bieden om vooral aan de randen van de bestaande stad de verbinding met de grotere landschappelijke structuren op te zoeken, om zo de groene identiteit van de regio te versterken.
Waarom bouwen in hoge dichtheid aan de Lentse Warande een vergissing is
Voor de Lentse Warande zijn twee voorstellen gemaakt. Het plan van Palmbout dat een verdichting van 235 woningen voor stelt en mijn eerste eigen voorstel waar ik een verdichting van 560 woningen voorstel. Beide voorstellen tasten niet alleen de natuur en het landschap aan, maar ondermijnen ook de historische en ruimtelijke waarde van de Hoge Bongerd. Door de kade dicht te zetten met een stedelijke woonrand van 4 a 5 lagen zouden de zichtlijnen naar de Waal worden geblokkeerd en doet de locatie niet meer mee in de groene ring om Lent. Een verlies van ecologische waarde en identiteit. Nijmegen Noord heeft voldoende alternatieve locaties voor grootschalige woningbouw, zoals gebieden rond het station Lent en Hof van Holland, waar verdichting kan plaatsvinden zonder het natuurlijke erfgoed van de stad aan te tasten.
Een reflectie op mijn eerste voorstel
In mijn eerste voorstel heb ik drie hybride bouwblokken ontworpen waar deels het landschap doorheen kan stromen. De Lentse Warande wordt aangezet met stedelijke voorzieningen en een verlengde kade als plein. Kijkend naar de landschappelijk morfologie, kan geconstateerd worden dat het ontwerp zich buiten de bebouwingsgrens lokaliseert en hierdoor een van de nog weinige doorlopende ecologische structuren in Nijmegen onderbreekt. Het landschap kan zich namelijk in de huidige staat zonder enige onderbreking voortzetten rond het bebouwde gebied van Nijmegen Noord/Lent. Kijkend naar de morfologie van de dorps-stedelijke structuren in Lent, kan geconstateerd worden dat de stedenbouwkundige compositie niet mee doet in het geheel. Door op deze manier de bebouwing zo dicht tegen de dijkrand aan te zetten verliest Lent haar dorpse gezicht aan de Waal. Daarnaast zorgt het verhoogde spoortracé aan de west kant van de Hoge Bongerd ervoor dat de nieuwe stedelijke structuren in Nijmegen Noord geen relatie kunnen aan gaan met de hoge dichtheid die hier wordt voorgesteld. De bebouwing past dan ook veel beter aan de over kant aan de Waalkade van Nijmegen, waar ook vergelijkbare dichtheden op het moment worden gebouwd.
Een reflectie op het plan van Palmbout Urban Landschapes
In het ontwerp van Palmbout Urban Lanscape herken je eenzelfde bebouwingsrand aan de dijkrand. Er is geprobeerd op een traditionelere manier het stratenpatroon van de lintbebouwing door te zetten. In tegenstelling tot mijn eigen plan waar ik een nieuwe identiteit wil geven aan de plek. Echter is er net zoals in mijn voorstel een moeilijke verweving te zien van zowel bebouwing/ massa als verbinding met de bestaande buurt ten oosten van het plangebied en de nieuwbouw ten westen van het spoortracé. Het gaat dan ook geen relatie aan met de toekomstige ontwikkelingen rondom het station Lent en is er geen enkele nieuwe verbinding te zien tussen de dijk en het station. Hierdoor keert Lent nog steeds haar rug toe naar de Waal. Er is daarnaast een woonhof ontworpen op de Hoge Bongerd zelf. Hier is de ruimte echter onvoldoende benut om kwaliteit toe te voegen doormiddel van lage dichtheid vrijstaande woningen die ook nog eens het uitzicht van de huidige bebouwing op de Waal onderbreken. Het ontwerp in zijn totaliteit neemt dan ook een te groot aandeel van de groenstructuur in gekeken naar de woningaantallen die er voor terug komen. Hierdoor kan ik concluderen dat ik dit een ongeschikte stedenbouwkundige compositie vindt ten opzichte van de huidige kwaliteiten die de Hoge Bongerd nu al in zich heeft.
Een stadsrandpark als toekomstvisie
De Hoge Bongerd heeft alle kenmerken om uit te groeien tot een stadsrandpark dat het beste van natuur en stad combineert. Het gebied maakt namelijk deel uit van een landschappelijke ring rondom Lent, waar een heldere afwateringsstructuur als een krans het groen en de bebouwingsgrens begeleidt. Door het historisch karakter van de Hoge Bongerd – ooit een voedselrijke boomgaard – nieuw leven in te blazen, kan de groene identiteit van het gebied worden hersteld. Een zorgvuldig ontworpen stadsrandpark biedt bovendien een oplossing voor hedendaagse uitdagingen zoals waterveiligheid, biodiversiteitsherstel en klimaatadaptatie. Hier kunnen bewoners genieten van een groene leefomgeving, terwijl de stad profiteert van een robuuste ecologische structuur. Daarnaast kan door een subtiele verdichting in de vorm van een landschappelijk woonmilieu de historische kern Lent en haar station zich beter oriënteren naar de Waal. Op deze manier ontstaat een groene loper met losse bebouwing die de bewoners en bezoekers van Nijmegen begeleidt naar het nieuwe stadsrandpark aan de Waal.
Een groen tegengeluid
Als tegenvoorstel stel ik voor een nieuwe landschappelijke parkrand de identiteit van de Hoge Bongerd te laten bepalen. Anders dan in meer traditioneel opgezette wijken is niet het stratenpatroon, maar juist de ruime groenstructuur de drager van het plan. Hierdoor is minder ruimte nodig voor verharding ten behoeve van auto ontsluitingen en meer ruimte beschikbaar voor groen. Dit moet ertoe leiden dat het nieuwe woonlandschap nog meer toekomstbestendig is en klimaat adaptief.
In dit landschap liggen clusters woningen in de vorm van kwadranten. Het programma bevat zowel grondgebonden woningen als appartementen om een divers woonmilieuw te creëren dat past bij de lage dichtheid van Lent en de hoge dichtheid van het Hof van Holland. De blokken liggen in verschillende richtingen in het gebied. Hierdoor ontstaan interessante ruimtes en zichtlijnen met vanuit iedere woning een optimale ervaring van het openbaar park en wordt je doormiddel van groene lopers begeleidt naar het stadsrandpark aan de dijkrand van de Waal.
Om de verbinding van oost naar west te kunnen maken en de twee totaal verschillende dorp- en stadidentiteiten van Lent en het Hof van Holland met elkaar te verwezen, stel ik voor om zowel het spoortracé als de provinciale weg te herstructureren. De Prins mauritsweg ten oosten van de locatie is namelijk een erg grote barrière tussen het dorpshart en de Lentse Warande. Door hier de intensiteit van het profiel aan te passen naar twee royale wegstroken kan het oude lint tussen het Molenpad en de Steltsestraat weer terug komen. Ooit was dit een belangrijke verbinding die na de aanleg van de N-weg is komen te vervallen. Aan de westrand van de Hoge Bongerd, ligt het
spoortrace. Dit trace ligt op groen een talud waardoor dit een barriere vormt met de nieuwe ontwikkelingen ten westen van het station. Door hier het talud te verwijderen en het spoortrace te laten rusten op haar kolommen, ontstaat een nieuwe ruimte die hiervoor benut kan worden. Op deze manier ontstaat de mogelijkheid om het stadranspark aan de Lentse Warande door te trekken naar het station. Een ware groene loper zal ontstaan waar zowel bewoners als bezoekers van Nijmegen Noord kunnen verblijven.
In plaats van een stedelijke boulevard met hoge dichtheid ontstaat er een ruimte met respect en een knipoog naar het verleden en een toegevoegde waarde op woonniveau, natuurherstel en versterking en oriëntatie en herkenbaarheid van de plek. Voorzieningen zijn op steenworp afstand in het nieuwe Hof van Holland ten westen van de Hoge Bongerd makkelijk te bereiken. Daarnaast kunnen de woningen ontsloten worden op de bestaande buurt en dient het plan als vliegwiel voor verbetering van de leefbaarheid in de wijk.
Conclusie: kies voor natuur en identiteit
Het behoud van de Hoge Bongerd als groene open ruimte is van onschatbare waarde voor Nijmegen. Door dit gebied te beschermen tegen hoge bebouwingsdichtheden, kunnen we de unieke zichtlijnen naar de Waal behouden, bijdragen aan biodiversiteit en klimaatadaptatie, en toch een woonmilieu creëren die het welzijn van bewoners bevordert. In plaats van een tweede stadsboulevard, roep ik op om te kiezen voor een stadsrandpark begeleidt door een landschappelijk woonmilieu dat past bij de identiteit van Nijmegen en haar historische verbinding met de Waal. Laten we samen bouwen aan een toekomst waarin natuur, cultuur en leefkwaliteit hand in hand gaan!
