Het romantische Salland zoals dat in boeken beschreven wordt is door de schaalvergroting van de landbouw en de ruilverkaveling vervaagd. Dat was wel het Salland waar de Sallander nog binding mee had. Vandaag de dag zijn er enkel nog relicten, in de vorm van streekkenmerken te vinden. Die relicten zijn echter wel waardevolle aanknopingspunten voor het Salland van morgen. 

De directe aanleiding voor het einde van Salland is dus de schaalvergroting van de landbouw. De landbouw is explosief gegroeid.  Dit is mede ingegeven door de Hongerwinter ’44-’45 en het mantra ‘Nooit meer honger’. We zijn daar echter wel in doorgeslagen. Ruim 60% van het vlees in Nederland wordt geëxporteerd naar het buitenland, aldus het CBS. Mede daardoor kampen we in Nederland met mestoverschotten. Boeren rijden mest uit over hun land en daardoor komt er stikstof in de vorm van ammoniak in het grondwater terecht. De natuur lijdt hier al decennia lang onder en jarenlang beleid opstellen heeft hier niets aan kunnen veranderen. 

In 2019 deed deed de Raad van State uitspraak: het stikstofbeleid voldeed niet en er moest iets gebeuren. Het kabinet stelde vervolgens nieuw beleid op en kondigde plannen aan om boeren actief uit te gaan kopen. Dat leidde tot stevige boerenprotesten. Want hoe moet het met de toekomst van de boer? En wat gaan we doen met de vrijgekomen agrarische gronden?

Na jarenlang stapelen van beleid is het klaar. We trekken een grens en gaan terug naar de tekentafel. Het is tijd om een plan te maken. Een toekomstperspectief voor de streek Salland kan uitnodigen om de dialoog tussen boeren en beleidsmakers weer op gang te brengen en te laten zien dat het ook anders kan.

In ieder scenario dat uit dit ontwerpend onderzoekt volgt, ligt de focus op een ander aspect om het landschap te regenereren.  De scenario’s zijn systematisch opgebouwd door een andere invulling te geven aan een aantal ruimtelijke  aspecten (zie schema op de volgende pagina). Op basis van deze scenario’s heb ik inzicht gekregen in de ontwikkelmogelijkheden van Salland. Op deze manier heb ik alle hoeken van het speelveld kunnen verkennen. De focus ligt in ieder scenario op een andere eigen identiteit. De basis voor ieder scenario is bodem- en watersturend. Zo is het watersysteem van Salland voorwaardelijk voor de uitwerking van ieder scenario en heeft ieder scenario uitgangspunten opgeleverd voor het maken van een ontwerp voor het jaar 2100.

Salland heeft een divers landschap met beekdalen, velden vol gewassen en heuvelruggen met afwisselend bossen en heide, maar toch oogt de streek als een eenheid en dat maakt Salland uniek. Boeren houden de streek draaiend en de bewoners voelen zich hier eindelijk thuis. De natuur is hier krachtig en de stikstofuitstoot is hier laag.

De kleinschaligheid van de landbouw past perfect bij de authentieke uitstraling van de dorpen en haar bewoners. Aardappelen van het land worden rechtstreeks verkocht op bruisende marktpleinen, waar de tijd soms even stil staat. Hier heeft men nog tijd om een praatje te maken. 

Daar waar de rust in Salland eindelijk is teruggekeerd en je vogels weer hoort fluiten, is Salland ook de plek van de snelle verbindingen van dorp naar stad. Over een netwerk van snelfietspaden en fietsstraten fietst of zoeft de Sallander binnen no-time van A naar B. Zoeven is het nieuwe werkwoord in 2100 en staat voor een elektrisch vervoersmiddel dat geruisloos door de Sallandse landschappen heen zoeft. 

Al die verschillende landschappen zijn met elkaar verbonden en stralen eenheid uit. De velden met gewassen zijn omzoomd met groene bosranden waar reeën graag de beschutting opzoeken. Midden in dit prachtige landschap kun je wonen, kleinschalig en anoniem. Karakteristieke boerderijen zijn in ere en omvang hersteld en op het achtererf wordt gewoond.

De drie type gebieden die Salland rijk is, hebben allemaal hun eigen  karakter. De natte gronden worden ingezet in de eerste plaats om ruimte te geven aan de delta en waterberging, maar ook zeker voor natte landbouw en natuur. Hier wordt tevens kleinschalig en amfibisch gewoond. Al die plekken zijn met elkaar verbonden door een hogergelegen snelfietsroute die voorbereid is op nattere perioden.

Het middengebied is het romantische deel van Salland. Hier zijn de kleinschalige groen omzoomde percelen goed zichtbaar en dat geeft het coulissenlandschap weer kleur. Dorpen breiden kleinschalig uit en aan linten en snelfietspaden wordt op boerenerven gewoond.

Op de hoge gronden zijn verdwenen beekstructuren weer zichtbaar geworden zo wordt water in dit gebied langer vastgehouden. Bosrijke gebieden zijn met elkaar verbonden en midden tussen die bomen kun je heerlijk anoniem wonen. 

Dit Salland doet je denken aan het romantische Salland uit boeken, maar is net een tikje anders. Dit Salland is voorbereid op de toekomst.