‘Onder het spoorviaduct door, langs een hek met prikkeldraad om vervolgens op een lege parkeerplaats met afval terecht te komen. Je vindt hier een dakloze die zijn huis in een greppel tegen een muur heeft gebouwd en een graffiti artiest, die honderd meter verder op dezelfde muur rustig bezig is. Dat klinkt voor veel mensen niet als een uitnodigende situatie. De blinde vlekken of restruimte in de stad ‘die er nou eenmaal zijn’ en waar de gemiddelde stadsbewoner niets te zoeken heeft en zelden van het bestaan af weet. 

De interesse in deze niemandslanden of ongebruikte plekken had ik altijd al. Bijvoorbeeld als ik als skateboarder de perfecte spot ontdekte, of naar een illegaal feest ging in een verborgen uithoek van de stad. Het zijn de tussenruimten waar andere dingen kunnen dan in de rest van de stad en op hun eigen manier charme en betekenis hebben. Contrasten tussen de veilige omgeving van een woonbuurt en de ademruimte in breuken die ertussen liggen maken voor mij een stad interessant.

Toch komt er op andere plekken een grote mate van irritatie en frustratie naar boven. Als ik metrostation Marconiplein uit kom en niks anders zie dan auto’s, als ik langs de hekken van een tussen wegen verstopte volkstuinvereniging loop, of als ik de eindeloze grijze dozen op bedrijventerreinen zie. Veel breuken zorgen voor harde scheidingen en een gefragmenteerd stadslandschap met naar binnen gekeerde en geïsoleerde woonwijken. Stedenbouwkundige Frits Palmboom illustreerde in 1987 met zijn studie ‘Rotterdam, verstedelijkt landschap’ het gefragmenteerde karakter van Rotterdam als losse eilanden. De socioloog Richard Sennett gaat nog een stapje verder en laat zien dat als het harde, gesloten grenzen zijn, ze ervoor zorgen dat een uitwisseling tussen bevolkingsgroepen onmogelijk wordt.’

Deze frustratie en tegelijkertijd fascinatie vormt de basis van het onderzoek. Wat als we anders gaan kijken naar deze structuren en ze niet als achterkanten of restruimte beschouwen maar als onderscheidende en verrassende stukken stad? Het project laat zien wat de potentie van deze breuken is en hoe transformaties kunnen bijdragen aan een meer verbonden en inclusieve stad. Niet door ze weg te poetsen, maar juist door bestaande programma’s en plekken te vieren. 

Het onderzoekgebied is een exemplarische breuklijn dwars door Rotterdam. Voor deze breuklijn zijn twee strategieën bepaald; enerzijds vanuit de frustratie en anderzijds vanuit de fascinatie. Op sommige stukken langs deze lijn is het verstedelijken en aanhelen van de breuk de beste oplossing. Hier kan verdichting en het toevoegen van nieuwe woonmilieus worden ingezet als middel om deze gebieden beter te maken en wijken met elkaar te verbinden. Op andere plekken langs de lijn moeten de waardevolle informele ontmoetingsplekken en programma’s juist worden behouden en gevierd. Door de steeds grotere druk op de stad vechten deze plekken voor hun bestaanszekerheid. In dit project worden deze kansrijke plekken serieus genomen en vormen ze de basis van het ontwerp.

Het ontwerp laat een mogelijk toekomstbeeld zien voor een gebied in de breuklijn. Hier komen de twee strategieën samen. Compacte verdichting op strategische plekken zorgt voor het slechten van barrières en het vrijspelen van ruimte voor een avontuurlijk stadslandschap. Dit landschap vormt de verbinding en sociale ruimte tussen de bestaande wijken Spangen en Oud-Mathenesse. Naast het behouden en intensiveren van bestaande programma’s en kwaliteiten zoals een educatieve tuin, voetbalvelden en informele, soms rauwe plekken, worden nieuwe ontmoetingsplekken toegevoegd. Het rijke palet aan verschillende openbare ruimtes en programma’s wordt zo versterkt en voor een groter publiek bereikbaar. Door het toevoegen van verbindende routes en het toegankelijk maken van afgesloten terreinen wordt het gebied meer onderdeel van de stad.

Er is hier ruimte voor het stedelijk leven voor alle doelgroepen in de stad. Niet alleen de cappuccino drinkende yup, maar ook de straatvoetballer en de skater. 

Ik wil laten zien dat als we de breuken met een andere blik bekijken, het weleens de gouden voegen van de stad kunnen zijn. Gouden voegen die de stad nog kleurrijker, spannender en socialer maken.