DE BUURT ZIT OP SLOT
De Oranjeboomstraat te Rotterdam. Wat ooit een levendige stadstraat was en de motor van de Rotterdamse economie, is met de komst van de Erasmusbrug een geïsoleerde buurtontsluiting geworden. Sindsdien lopen de statistieken van de wijk Kop van Feijenoord steeds verder terug. Werkloosheid, gebrek aan onderwijs, slechte gezondheid, armoede en veel eenzaamheid. Doordat 90% van de wijk uit sociale huur bestaat is er geen ruimte voor het doorstromen van de sociale stijger en zit de buurt daarmee op slot.
De link tussen de geïsoleerde ligging van het gebied en de slechte statistieken is snel gelegd. “Als jij niet verbonden bent, dan ben je niet verbonden met werk, met perspectief op de wereld, met de rest van de stad. Waar vervoersarmoede is, is armoede.“ (Francine Houben, 2019)
Ondertussen spelen er allerlei ontwikkelingen stadsbreed maar ook in de wijk. Als een ufo landt Feyenoord City in het gebied. Bewoners zijn enthousiast maar vrezen ook voor verdringing. De voorbeelden van Katendrecht en Crooswijk liggen nog vers in het geheugen. Geldstromen die die ontwikkelingen met zich meebrengen komen ten gunste van ontwikkelaars en vloeien de wijk uit. De bestaande bewoner profiteert er maar weinig van mee.
De Kop van Feijenoord is binnen het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ) aangewezen als een van de focuswijken. Het NPRZ is een sociaal, economisch en ruimtelijk programma dat helpt om focuswijken uit het slop te halen door te voorzien in onderwijs, werk en goede woningen. Door woningen te bouwen voor de sociale stijger en gezinnen wordt beoogd de wijk leefbaarder te maken. Tot nu toe slaagt men maar deels in die ambitie. De recente ontwikkelingen in de Tweebosbuurt laten dat pijnlijk zien. Door het bouwen van eengezinswoningen voor gezinnen moeten appartementen wijken waardoor de bestaande bewoner zich verjaagd voelt en verdunning ontstaat. Hierdoor ontstaan onrendabele businesscases voor de ontwikkelaar, moet de gemeente geld bijleggen en raken de potjes leeg.
De komst van Feyenoord City biedt ook perspectief voor de straat. Net als in 1938 waarin de Kuip de eindbestemming was van de Oranjeboomstraat geeft Feyenoord opnieuw betekenis aan de Oranjeboomstraat in de vorm van Feyenoord City.
Dit is hét moment om met de Oranjeboomstraat een andere weg in te slaan. In plaats van verdunning gaan we voor inclusieve verdichting, met de bestaande bewoner als basis. We waken voor gentrification en behouden met een inclusief ontwikkelmodel de geldstromen voor de wijk. Iedere stakeholder is lid van de buurtVVE Oranjeboomstraat en daarmee (probleem)eigenaar van de wijk. In de buurtVVE worden krachten gebundeld en geïnvesteerd in de wijk vanuit een gedeeld belang. De bestaande bewoner profiteert volop mee. Mijn ontwerpvoorstel dient als oproep en voorbeeld om te laten zien hoe met een inclusief ontwikkelmodel kan worden ontwikkeld zonder dat verdringing en verdunning ontstaat. Het plan geeft een visie op masterplanniveau waarin wordt aangehaakt op de stad en biedt een ruimtelijk raamwerk met toolbox waarbinnen buurtgericht wordt ontwikkeld.
We halen de Kop van Feijenoord weer uit het isolement door terug te grijpen op de kwaliteiten uit het verleden en de Oranjeboomstraat weer als stadsstraat in het weefsel te verankeren. Door het doortrekken van de Willemsbrug, Feyenoord City als nieuwe eindbestemming en het toevoegen van een veerverbinding aan de oostzijde is de Oranjeboomstraat in een keer weer volwaardig onderdeel van Rotterdam. Stad en buurt profiteren van elkaar. Nieuwe oost-west verbindingen verbinden bestaande buurten en geven lokale voorzieningen een betekenis. Door het uit het isolement halen van de buurt voor de stad en de stad voor de buurt liggen voorzieningen, werk en onderwijs binnen handbereik en is de fundering van een wijkverbetering gelegd.
Om de wijk van het slot te halen is het toevoegen van woningen van groot belang. Menging met andere doelgroepen is nodig voor een vitale wijk. Zoals de buurtbewoners het zelf zeggen: “We missen Nederlanders in het portiek. Ik praat slechter Nederlands dan 25 jaar geleden en mijn zoons hebben geen goede voorbeelden om zich heen. “ Door het parkeerterrein Entrepot te ontwikkelen tot aantrekkelijk buurtpark met woningen ontstaat een aanjager voor de gehele wijk. Er komen geldstromen vrij waarmee een volgend deel van de straat kan worden vernieuwd. Het brengt een doorstroom in de woningvoorraad op gang waardoor andere plekken vrij komen voor de sociale stijger en ouderen. We trekken gezinnen naar de wijk met gezinsappartementen en beschermen de bestaande bewoner door per saldo geen enkele huurwoning te slopen. Bestaand en nieuw versterken elkaar tot een vitale, levendige en inclusieve Oranjeboomstraat.
